Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môi trường. Diễn thế sinh thái gồm 3 giai đoạn: khởi đầu, giữa và cuối.

Các loại diễn thế sinh thái

A. Diễn thế nguyên sinh

Diễn thế nguyên sinh là diễn thế khởi đầu từ môi trường chưa có sinh vật.

Quá trình diễn thế nguyên sinh diễn ra theo các giai đoạn sau:

Giai đoạn tiên phong: Các sinh vật đầu tiên phát tán đến hình thành quần xã tiên phong.
Giai đoạn giữa: Giai đoạn hỗn hợp, gồm các quần xã thay đổi tuần tự, thay thế lẫn nhau.
Giai đoạn cuối: Giai đoạn đỉnh cực, hình thành quần xã tương đối ổn định.

B. Diễn thế thứ sinh

Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở môi trường đã có một quần xã sinh vật từng sống.

Quá trình diễn thế thứ sinh diễn ra theo sơ đồ sau:

Giai đoạn đầu: Giai đoạn quần xã ổn định.
Giai đoạn giữa: Giai đoạn gồm các quần xã thay đổi tuần tự.
Giai đoạn cuối: Hình thành quần xã ổn định khác hoặc quần xã bị suy thoái.

Nguyên nhân của diễn thế sinh thái

A. Nguyên nhân bên ngoài

Nguyên nhân bên ngoài bao gồm tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã, ví dụ như sự thay đổi môi trường, khí hậu, mưa bão, lũ lụt, núi lửa …

B. Nguyên nhân bên trong

Nguyên nhân bên trong bao gồm sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã, đó là một nhân tố sinh thái quan trọng làm biến đổi quần xã sinh vật.

Tác động từ hoạt động khai thác tài nguyên của con người như đốt rừng, san lấp hồ ao, xây đập ngăn sông cũng góp phần vào diễn thế sinh thái.

Tầm quan trọng của việc nghiên cứu diễn thế sinh thái

Việc nghiên cứu diễn thế sinh thái đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hiểu các quy luật phát triển của quần xã sinh vật và dự đoán sự tồn tại và thay thế của chúng trong tương lai. Điều này giúp chúng ta:

Xây dựng kế hoạch bảo vệ và khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên.
Hiểu rõ diễn thế sinh thái giúp chúng ta chủ động xây dựng kế hoạch bảo vệ và khai thác hợp lí các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nhờ vào việc nghiên cứu diễn thế sinh thái, chúng ta có thể đánh giá mức độ bền vững của việc sử dụng tài nguyên và đề xuất các biện pháp quản lý nhằm bảo vệ môi trường và duy trì sự phát triển bền vững của quần xã sinh vật.
Đề xuất biện pháp khắc phục biến đổi bất lợi.
Nghiên cứu diễn thế sinh thái giúp chúng ta nhận biết và đo lường những biến đổi bất lợi của môi trường, sinh vật và con người. Dựa trên những thông tin này, chúng ta có thể đề xuất và thực hiện các biện pháp khắc phục, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực lên quần xã sinh vật và cải thiện chất lượng môi trường sống. Việc này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái và bảo vệ sự tồn tại của các loài.